Kuwa macho na uangalifu sana kuhusu simu, barua pepe na SMS kutoka kwa wadanganyifu, usiwape watu habari zako binafsi na za kiusalama isipokuwa unajua na unauhakika kuwa ni salama kufanya hivyo.
Upe kipaumbele usalama wako. Kumbuka yafuatayo na uwe salama.
Jiweke salama wewe na mali zako
Kumbuka:
- Maelezo yako ya kibinafsi, iwe ni kuchapishwa habari au kuingia PIN yako
- Angalia - maelezo yako ya kifedha mara kwa mara na upoti ripoti yoyote kwa haraka iwezekanavyo
- Uliza mara kwa mara nakala ya ripoti yako ya mkopo
- Endelea kumbukumbu za makini ya akaunti zako za benki na fedha na kuziunganisha mara kwa mara
Kama unaona au kuhisi kitu chochote kibaya kinaendelea, tujulishe kupitia namba zetu za dharura.
Jitahadari na wadanganyifu
- Benki ya Taifa ya Biashara (NBC LTD) haikupigia simu kukutaka utoe namba yako ya siri (PIN) au neno lako la siri unalotumia kwenye huduma NBC Online Banking. Benki ya Taifa ya Biashara haitakuuliza uangalie ikiwa namba yako ya simu inaendana na namba yako uliyoisajili kwenye akaunti yako ya benki. Kuwa tahadhari na wadanganyifu wanaweza kubadilisha namba yako ya simu
- Benki ya Taifa ya Biashara (NBC LTD) kamwe haitkutaka utume fedha kwenda kwenye akaunti nyingine
- Usimuoneshe mtu yeyote namba yako ya siri (PIN)
- Hakikisha programu ya kupambana na virusi kwenye komputa yako ipo na inafanyakazi
- Usidhani kila anayekupigia simu ni mwaminifu kwa sababu anafahamu taarifa zako za benki
- Wadanganyifu na matapeli huwa na taarifa za msingi zinazokuhusu, kama vile anwani yako, namba ya akaunti yako na miamala uliyofanya hivi karibuni
- Wadanganyifu na Matapeli huwateka watu ili kupata taarifa zao za benki. Taarifa hizi ni ufunguo wa ulinzi wa akaunti yako - usiwaruhusu
Kadi za Malipo
Maelezo juu ya nini cha kufanya na kile usichotakiwa kufanya na kadi yako ya benki ili kuepuka kuwa mwathirika wa udanganyifu.
| Cha kufanya | Usifanye |
| Weka kadi yako mahali salama | Usimpe mtu yeyote namba yako ya siri (PIN) |
| Ikumbuke namba yako ya siri kwa kichwa (PIN) | Usiweke namba yako ya siri kwenye mfuko wako au pochi yako au kwenye simu yako au sehemu nyingine yeyote ambayo watu wataiona |
| Ifiche namba yako ya siri (PIN) wakati unapoitumia | Usiruhusu wengine waione namba yako ya siri (PIN) |
| Ichukulie kadi yako ya benki kuwa ni sawa na fedha taslim | Usitume barua pepe yenye kutaja namba yako ya kadi yako na muda wake wa kuisha kutumika |
Usalama wa ATM
Maelezo juu ya namna ya kutumia mashine za ATM kwa usalama zaidi.
| Cha kufanya | Usifanye |
| Wakati wa usiku, tumia ATM yenye taa hakikisha unaona vizuri maeneo yanayokuzunguka | Usitumie mashine ya ATM kama kuna mtu karibu yako ambaye unamashaka naye au ikiwa unahisi mashine ya ATM imechezewa |
| Tumia mashine ya ATM ambayo kuna mlinzi | Kamwe usikubaki kupokea msaada kuhusu kadi kutoka kwa mtu usiyemjua uwapo kwenye ATM hata kama ni mlinzi wa ATM hata kama unapata shida kufanya miamala. Piga simu kitengo cha mawasiliano au ingia tawini |
| Ziba kiipadi ya ATM wakati wa kuingiza PIN ili watu wasiione | Usiruhusu mtu yeyote aone unavyoingiza PIN yako |
| Hakikisha umechukua kadi yako, fedha na pochi yako kabla ya kuondoka kwenye ATM | Usiwe na haraka wakati wa kufanya miamala |
| Haribu risiti za kadi yako kabla ya kuzitupa | Usizitupe kwenye chombo cha taka |
| Toa taarifa kwenye benki yako endapo kadi yako imemezwa na mashine ya ATM | |
| Toa taarifa kwenye benki yako na polisi endapo umefanyiwa uvamizi kwenye ATM |
Kuwa makini na kuchukuliwa kwa taarifa ya kadi yako
'Skimming' ni pale ambapo wahalifu hutumia vifaa kukusanya na kuhifadhi taarifa za kadi yako wakati unapoitumia. Baadaye hutumia taarifa hizo kwa kukuibia.
Skimming' inaweza kutokea popote unapotumia kadi yako ya benki. Wadanganyifu na watapeli hukusanya na kuhifadhi habari wakati wa manunuzi.
Skimming' inaweza pia kutokea katika maeneo ya kulipia-kwenye-pampu na katika migahawa ambapo huwekwa vifaa vinavyotumiwa kunasa taarifa za kadi yako ya benki wakati unapolipa.
Nini cha kufanya
- Angalia kama kuna vitu visivyo vya kawaida ya vitu vya kwenye ATM, mf. angalia sehemu ya kuchomeka kadi ya ATM ili kuhakikisha kuwa hakuna vitu visivyo vya kawaida vinavyofunika
- Angalia kama kiipadi ya ATM ni laini na namba hazijainuka juu isivyo kawaida
- Ikiwa kuna kamera yoyote karibu na eneo la taa la ATM ambalo linatazamana na kiipadi lazima likupe shaka
- Katika maduka na sehemu nyingine za kulipia: USIIACHE KADI YAKO MBALI NA WEWE
Usalama wa Hundi
Maelezo juu ya nini cha kufanya na nini usifanye na ukaguzi wako ili kuepuka kuwa mwathirika wa udanganyifu:
| Chakufanya | Usifanye |
| Andika taarifa kamili za unaowalipa | Usitumie vifupisho vya maneno au vidokezo kama maelezo ya unaowalipa mf. BTC |
| Toa namba ya akaunti wakati unapoweka fedha | Usichape hundi kwa kutumia wino uliopauka |
| Tumia mipako inayofaa inayo mfano 'Akaunti ya Mlipwaji tu' au 'Yasiyo na Mjadala' | Usiache nafasi kubwa kati ya maneno na tarakimu |
| Ufahamu mpangilio wa hundi iliyotolewa na mabenki mbalimbali, hasa katika mazingira ya biashara | Usitoe hundi taslimu ‘cash cheques’ |
| Tumia njia mbadala kufanya malipo kama vile manunuzi ya umeme | Usitume hundi kwa njia ya barua pepe |
| Taarifa za akaunti yako ya vitabu vya hundi vinatikiwa kufingiwa sehemu kila wakati | Usitangaze habari zako za benki wala usizitoe kwa watu usiowajua |
| Hakiki taarifa ya hundi zako zote zilizolipwa na taarifa za akaunti yako haraka iwezekanavyo |
|
| Kila siku fuatilia kujua kama kuna hundi iliyopotea | |
| Chana kila hundi iliyofutwa na unakili kumbukumbu zake |
Hundi unazozipokea:
Jilinde dhidi ya majaribio ya kukudanganya wewe au biashara yako:
- Usitoe bidhaa bila kufuatilia benki kuhakikisha kuwa malipo yameingia kwenye akaunti yako
- Angalia maelezo ya mlipaji, kiasi cha fedha kwa maneno na kwa takwimu na tarehe kwa makini kwa Mabadiliko
- Zifuatilie stamps zilizowekwa juu ya maeneo ambayo yanaweza kuficha mabadiliko batili yaliyofanyika kwenye hundi
- Tilia mashaka ya hundi zilizoandikwa na kalamu nyeusi ya koki
- Tafuta makosa kwenye maeneo yaliyochapishwa ya hundi kama vile jina na namba ya akaunti, maelezo ya mteja, jina la tawi la benki, na namba ‘Code’ ya MICR
- Maeneo yenye kivuli cheusi yanaweza kuwa dalili kwamba maelezo ya awali yalikuwa yamefutwa na kubadilishwa
- Kuwa na mashaka ikiwa hundi inaonekana imepauka, maana kemikali ingeweza kutumika kufuta taarifa
- Fuatilia sahihi zilizorudiwa rudiwa, zinaweza kuonyesha kwamba saini imegushiwa
Mtambue mwizi na mtambue mtanganyifu
Mtambue mwizi na mtambue mtanganyifu ni uhalifu ambao mtu anapata vibaya na hutumia taarifa za mtu binafsi ili kupata faida kifedha.
Hii ni namna ya kuitunza na kuilinda akaunti yako:
- Hakikisha kuwa hakuna mtu anayeangalia / anayechungulia PIN yako wakati unaitumia
- Mara zote ficha namba yako ya siri (PIN) kila unapoitumia
- Weka taarifa zako katika hali ya usalama
- Chana nyaraka zote zisizotumika tena zenye taarifa muhimu
- Kamwe usitumie kompyuta zinazotumiwa na watu wengi kufanya miamala ya Online Banking
- Usitoa taarifa zako za benki kwa njia ya barua pepe au njia ya posta
- Weka taarifa zako mahali salama wakati wote, wadanganyifu wanaweza kupata taarifa zako binafsi kinyume na sheria
Unahitaji maelezo au msaada zaidi?
Wasiliana nasi:
+255 768 984 000 | +255 (0) 222 193 000 | +255 (0) 225 511 000 | 0800711177 (free)
Tuanidikie:
